२६ जानेवारी रोजी प्रजासत्ताक दिनाचे भारतीय सैन्यदलाचे राजपथावरील दिमाखदार संचलन असो, दहशतवाद्यांचा भारतीय सैन्याने केलेला खात्मा असो, सीमेपार केलेले ‘Surgical Strike’ असो, विहिरीतून भारतीय सैन्याने सुखरूप बाहेर काढलेल्या ‘प्रिन्स’ ची बातमी असो किंवा उत्तरांचलमधील आपत्तीमधून सैन्याने सुखरूपपणे सुटका केलेल्या हजारो नागरिकांची कहाणी असो – भारतीय सैन्याशी निगडीत असलेल्या अशा असंख्य बातम्या वाचण्यात अथवा पाहण्यात आल्या की, आपल्यापैकी प्रत्येक तरुणाला स्फुरण चढते आणि देशासाठी काहीतरी करण्याची जिद्द निर्माण होते. देशासाठी काहीतरी करण्याची, सैन्यदलात भरती होऊन अधिकारी पदावर आरूढ होण्याचे आपल्यापैकी कित्येक जणांचे स्वप्न असते, परंतु योग्य माहितीचा अभाव आणि त्यासाठी लागणारे योग्य मार्गदर्शन या गोष्टींच्या कमतरतेमुळे, कित्येक तरुण आणि तरुणी सैन्यदलातील करीअरच्या विविध संधींपासून वंचित राहतात. या लेखमालेतून ‘सैन्यदलातील विविध अधिकारी पदाच्या संधी’ या विषयाशी संबंधित माहिती घेण्याचा आपण प्रयत्न करणार आहोत.

महाराष्ट्रातील गुणवंत विद्यार्थ्यांची आणि त्यांच्या पालकाची एक माफक अपेक्षा असते की- आपल्या मुलाला सरकारी अधिकारी पदाची नोकरी मिळावी, चांगला पगार असावा, नोकरचाकर, सरकारी गाडी-बंगला आणि सोयी-सुविधा उपलब्ध असाव्यात. खरे पहिले तर, सैन्यदलात अधिकारी पदावर निवड झाल्यावर या सर्व गोष्टी मिळतातच मिळतात, पण त्याहून सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे आपल्या देशासाठी खऱ्या अर्थाने प्रत्यक्ष काहीतरी करण्याची संधी ही सैन्यदलाच्या माध्यमातून प्रत्येक तरुणाला उपलब्ध होऊ शकते. आपल्या समाजामध्ये सैन्यदलाविषयी नितांत आदराची भावना आहे.

देवानंतर जर आपण कोणावर विश्वास ठेवत असू तर ते म्हणजे भारतीय सैन्य! त्यामुळेच दहशतवाद, नक्षलवाद, नैसर्गिक आपत्ती- यांसारखी कुठलीही राष्ट्रीय आपत्ती आपल्यासमोर उभी ठाकली की आपल्याला आपल्या सैन्याची आठवण येते आणि आपले सैन्यदेखील  अपेक्षेनुरूप त्या आपत्तीमधून  आपल्याला सुखरूपपणे बाहेर काढते. त्यामुळेच उत्कृष्ट करीअर संधी, समाजात असणारा आदर आणि देशासाठी काहीतरी भरीव कार्य करण्याची संधी प्राप्त करायची असेल तर आव्हानात्मक अशा सैन्यदलातील अधिकारी पदाच्या करीअर संधींसाठी आपल्याला कंबर कसावीच लागेल. आर्मी, नेवी आणि ऐअर फोर्स या तिन्ही क्षेत्रात असंख्य संधी असताना देखील मराठी तरुण त्या स्पर्धेमध्ये कुठेतरी मागे पडतो आहे.

आर्मी, नेवी आणि ऐअर फोर्स, या तिन्ही क्षेत्रात मराठी तरुणांचे व तरुणींचे प्रमाण अतिशय नगण्य आहे. अधिकारी पदाखालील जागांसाठी विविध सैनिक भरतीच्या माध्यमातून जरी मराठी तरुणांची PBOR (Person Below Officer Ranks) पदासाठी निवड होत असली तरीही, अधिकारी पदाच्या मोक्याच्या पदावर मराठी अधिकाऱ्यांची संख्या खूपच कमी आहे. तुम्हाला आश्चर्य वाटेल की, स्वातंत्र्योत्तर भारताच्या सत्तर वर्षांच्या इतिहासात केवळ जनरल अरुण वैद्य यांच्या स्वरुपात केवळ एकदाच मराठी अधिकारी सर्वोच्च अशा सैन्यदल प्रमुख या पदावर स्थानापन्न होऊ शकला.

मराठी विद्यार्थ्यांमध्ये गुणवत्ता असूनदेखील सैन्यदलातील विविध करीअर संधींमध्ये ते का मागे पडतात, या गोष्टीचे विवेचन करणे आवश्यक आहे. सैन्यदलातील मराठी टक्का कमी असण्यामागे असणारे एक महत्त्वाचे कारण म्हणजे- मराठी मानसिकता! माझ्या राज्यात, नव्हे माझ्या जिल्ह्यात, नव्हे माझ्या तालुक्यात आणि त्याहून जवळ म्हणजे माझ्या गावातच मला नोकरी कशी मिळेल, याचा आटापिटा प्रत्येक मराठी माणूस करतांना आपल्याला दिसतो. आपले गाव, आपला ‘comfort zone’ सोडून बाहेरील राज्यांमध्ये आणि देशांमध्ये उपलब्ध असणाऱ्या असंख्य करीअरच्या संधींकडे आपण कानाडोळा करत असतो. स्वतःला आणि स्वतःच्या व्यक्तिमत्वाला निखार देण्यासाठी आपल्यापैकी प्रत्येकाला आपल्या राज्याबाहेर उपलब्ध असणाऱ्या या विविध संधींना आपल्या कवेत घ्यावेच लागेल. सैन्यदलातील अधिकारी पदांमधील मराठी तरुणांचे कमी प्रमाण असण्याचे दुसरे कारण म्हणजे- सैन्यदलातील करीअर संधींविषयी असणारा योग्य माहितीचा अभाव. शिक्षणाच्या प्रत्येक टप्प्यानंतर अधिकारी पदाच्या असंख्य करीअर संधी विद्यार्थ्यांना उपलब्ध आहेत. बारावीपासून ते पदव्युत्तर अभ्यासक्रमापर्यंत उपलब्ध असणाऱ्या या विविध संधींचा आपण या लेखमालेतून परामर्श घेणारच आहोत.

ज्या प्रमाणात मराठी विद्यार्थी वैद्यकीय,अभियांत्रिकी, सनदी सेवा, ई. सारख्या असंख्य क्षेत्रात देशातच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर देखील यश संपादन करतात, त्या प्रमाणात आपल्या विद्यार्थ्यांमध्ये आणि त्यांच्या पालकांमध्ये सैन्यदलातील या संधींविषयी जागरूकतेचा अभाव आढळून येतो.  वेगवेगळ्या महाविद्यालयात या विषयांवर आधारित असणारे सेमिनार, ‘दैनिक आदर्श गावकरी’ च्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांपर्यंत पोहचविले जाणारे ‘मार्गदर्शन’ हे सदर, आजी व माजी सैन्य अधिकाऱ्यांद्वारे याबाबत केली जाणारी जागृती – या बाबी येणाऱ्या काळात नक्कीच मराठी विद्यार्थ्यांचे सैन्यदलातील प्रतिनिधित्व वाढविण्यासाठी कारणीभूत ठरतील. तिसरे कारण म्हणजे सैन्यदलातील अधिकारी पदाच्या परीक्षांसाठी योग्य मार्गदर्शनाचा अभाव. उत्तर भारत अथवा विविध मेट्रो शहरांमध्ये ज्या प्रमाणात सैन्यदलातील विविध परीक्षांविषयी मार्गदर्शन करणारे कोचिंग क्लासेस उपलब्ध आहेत, त्या प्रमाणात महाराष्ट्रात आणि किंबहुना मराठवाड्यात ते उपलब्ध नाहीत.

महाराष्ट्र सरकारद्वारा विविध ठिकाणी SPI (Services Preparatory Institute) ची स्थापना करण्यात आली आहे, परंतु त्यांची प्रवेश क्षमता आणि काही अपवाद वगळता, त्यांची गुणवत्ता याबाबत शंकाच आहे. CDS तसेच SSB परीक्षांच्या योग्य मार्गदर्शनासाठी MGM सारख्या संस्थांद्वारे सैन्यदलात मराठी मुलांचा टक्का वाढण्यासाठी सैन्यदलातील निवृत्त अधिकाऱ्यांच्या मदतीने विविध कोचिंग कोर्सेसचे आयोजन केलेले आहे. या सर्व घटकांच्या एकत्रित प्रयत्नांनी येणाऱ्या काळात मराठी विद्यार्थ्यांसाठी सैन्यदलाच्या विविध संधींसाठी उत्कृष्ट मार्गदर्शन मिळेल, यात काही शंका नाही. मराठी तरूणांच्या सैन्यदलातील अनास्थेविषयी असलेले चौथे कारण म्हणजे आपल्या मनातील सैन्याविषयी असणाऱ्या गैरसमजुती! आपल्याला वाटते की, सैन्यदल म्हणजे हिंसाचार, सैन्यदल म्हणजे गोळीबार, सैन्यदल म्हणजे कायम युद्ध आणि जीवाला धोका! सैन्यदलाविषयीचे हे मत पूर्णतः चुकीचे आहे. आर्मी, नेवी आणि ऐअर फोर्स या तिन्ही सैन्यदलांमध्ये विविध प्रकारचे घटक असतात आणि हे सर्व घटक सैन्याच्या प्रत्येक कार्यामध्ये एक टीम म्हणून कार्य करीत असतात. सैन्यामध्ये डॉक्टर,इंजिनीअर,वकील,नर्स,ई. सर्व घटकांचा देखील समावेश असतो. यातील प्रत्येक घटक आपापले कार्य चोखपणे पार पाडत असतो आणि म्हणूनच एक टीम म्हणून सैन्यदल प्रत्येक वेळी १००% यशस्वी होत असते.

सैन्यदलात अधिकारी बनण्याचे स्वप्न उराशी बाळगणारे असंख्य तरुण आणि तरुणी महाराष्ट्रात गावोगावी आढळतील. या सळसळणाऱ्या तरुणाईला जर सैन्यदलाच्या माध्यमातून मर्दुमकी गाजविण्याची संधी मिळाली तर मराठी कर्तृत्वाचा झेंडा अटकेपार फडकविण्यापासून कोणीही रोखू शकणार नाही. आजघडीला भारतीय सैन्यदलामध्ये करीअरच्या असंख्य संधी उपलब्ध आहेत. त्या संधीचे सोने करायचे असेल तर सर्वात प्रथम सैन्यदलाच्या जाहिरातीमध्ये असणारा प्रश्न आपल्याला स्वतःच्या मनाशीच विचारावा लागेल- ‘Do you have it in you?’ जर या प्रश्नाचे उत्तर सकारात्मक असेल तर मात्र सैन्यदल हे तुमच्या व्यक्तिमत्वाला निखार देणारे करीअर क्षेत्र ठरू शकेल. विद्यार्थी मित्रानो, लक्षात घ्या की- सैन्यदलातील करीअरच्या संधी ह्या केवळ पोटापाण्यासाठी केलेली एक नोकरी नाही आहे, तर तो एक जीवन जगण्याचा आदर्शवत मार्ग आहे. म्हणूनच एक सैन्यदलातील अधिकारी बघितला की, आपोआपच आपल्या मनात त्याच्याविषयी  आदर उत्पन्न होतो, त्याच्या भारदार व्यक्तिमत्वाने आणि साहस व त्यागपूर्ण वृत्तीने आपण संमोहित होतो. तेव्हा वाट कशाची बघता, घेऊ या पहिले पाऊल सैन्यदलात अधिकारी बनण्याकडे…

 

विचारा प्रश्न तुमच्या मनातला?

‘विचारा प्रश्न तुमच्या मनातला’ या श्रुंखलेतून विद्यार्थी त्यांच्या मनातील विविध स्पर्धात्मक परीक्षा, त्यातील करीअर संधी तसेच आयुष्यातील वेगवेगळ्या टप्प्यावरील अधिकारी बनण्याच्या संधी यांविषयी विविध प्रकारचे प्रश्न विचारू शकतात. आपल्या विविध शंकांचे निरसन व येणाऱ्या स्पर्धात्मक परीक्षांची माहिती लेफ्टनंट कर्नल (डॉ) सतीश ढगे  या सदरातून करतील. तेव्हा वाट कशाची बघता? लगेच आपला प्रश्न ई–मेल मार्फत पाठवा .

ई–मेल – drsatishdhage @ gmail.com

प्रश्न– सर, UPSC परीक्षांचा Interview मराठी भाषेतून देता येतो का ? संकेत ,नांदेड

उत्तर–  संकेत, UPSC परीक्षांचा Interview मराठी भाषेतून देखील देता येतो.भाषांतर करण्यासाठी उपलब्ध असणाऱ्या सहायकाच्या मदतीने भाषांतर करून आपल्याला Interview सदस्यांशी संवाद साधता येतो. हे जरी शक्य असले तरीही काही प्रश्नांचे शक्यतोवर आपण इंग्रजीतून उत्तरे देण्याचा प्रयत्न करावा, ज्याचा Interview panel वर चांगला प्रभाव पडण्यासाठी फायदा होऊ शकेल. आपल्या भाषेविषयी आपल्याला Interview टप्प्याच्या आधी भरावयाच्या अर्जामध्ये माहिती द्यावी लागेल.स्पर्धात्मक परीक्षांच्या तयारीविषयी आपल्या मनात असलेल्या शंकानिरसनासाठी आणि योग्य मार्गदर्शनासाठी आपण एमजीएम स्पर्धा परीक्षा मार्गदर्शन केंद्र, औरंगाबाद येथे भेट देऊ शकता.

(या लेखाचे लेखक लेफ्टनंट कर्नल (डॉ) सतीश ढगे, हे माजी सैन्य अधिकारी असून, आयपीएस एलसीई २०१२ परीक्षेमध्ये ते आयपीएस (भारतीय पोलीस सेवा) साठी पात्र झालेले आहेत. सध्या ते संचालक, एमजीएम स्पर्धा परीक्षा केंद्र, औरंगाबाद या माध्यमातून विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन करत आहेत.)